Saintis Menulis
Oleh Dr. Mohd. Azmi Mohd. Lila
Teknologi
penghasilan genetically modified organism (GMO) menglibatkan proses
integrasi gen asing ke dalam kromosom sesuatu organisme. Sifat yang
dikodkan oleh gen berkenaan akan diwariskan kepada keturunannya melalui
proses pembiakan. Teknologi ini berpotensi tinggi dan boleh dimanfaatkan
bagi menyelesaikan banyak masalah terutamanya yang berkaitan dengan
kekurangan sumber makanan yang berkualiti tinggi.
Pun begitu pelbagai pihak bimbang akan kemungkinan kesan negatif
penggunaan GMO. Tambahan pula ramai yang masih tidak memahami teknologi
ini. Juga, para saintis masih belum dapat menjangkakan kesan jangka
panjang sebenar kepada individu dan juga alam sekitar. Kebimbangan ini
telah pun menyebabkan beberapa negara Eropah mengharam import tumbuhan GMO atau sumber makanan berasal daripada GMO.
Memang ramai petani ternanti-nanti spesies tanaman seperti
sayur-sayuran yang tahan kepada serangan serangga perosak, kerana ia
akan mengurangkan kos penanaman jangka panjang. Spesies ini boleh
diwujudkan dengan meletakkan kod genetik yang sesuai pada sayuran
berkenaan. Kod genetik atau gen berkenaan boleh diperoleh daripada
sejenis bakteria yang dinamakan Bacillus thuringiensis.
Kini sudah terdapat spesies tomato, jagung dan pokok kapas GMO yang
mengandungi gen ini dan ia telah pun ditanam dengan meluas di Amerika
Syarikat. Setiap sel pokok berkenaan sama ada pada daun ataupun buahnya
mengandungi gen yang menyebabkan penghasilan sejenis toksin.
Selain daripada serangga, toksin berkenaan dikatakan tidak memberikan
apa-apa kesan kesihatan kepada manusia atau haiwan. Kesannya pada
serangga ialah larva serangga perosak yang memakan tanaman GMO berkenaan
akan mati akibat toksin yang dihasilkan.
Dengan yang demikian kerugian akibat kerosakan pada tanaman akan
berkurangan.
Tetapi, apakah kemungkinan kod genetik pada tanaman
berkenaan tidak dipindahkan kepada spesies tumbuhan lain seperti lalang?
Sebenarnya, fenomena perpindahan genetik di kalangan GMO telah pun
terjadi pada spesies canola GMO di Kanada. Pada mulanya para saintis
mewujudkan tiga jenis pokok canola GMO. Masing-masing menerima satu gen
yang membolehkan setiap satu pokok canola hanya tahan kepada salah satu
daripada tiga jenis racun rumpai yang berlainan iaitu racun rumpai
glyphosate (Roundup), glufosinate-ammonium (Liberty) atau imazethapyr
(Pursuit).
Kemudian, melalui proses pendebungaan semula jadi, kacukan berlaku di
antara pokok canola yang berlainan. Saintis mendapati kod genetik telah
dipindahkan di antara satu sama lain dan akhirnya setiap anak benih
pokok canola GMO yang dihasilkan memperoleh daya tahan terhadap kesemua
ketiga-tiga jenis racun rumpai.
Apakah implikasinya jika pemindahan kod genetik ini melibatkan
spesies rumpai seperti lalang. Sudah tentu akan wujudlah satu spesies
lalang yang baru yang tahan kepada racun rumpai. Perubahan genetik pada
GMO merupakan suatu perubahan kekal. Ini menjadikan spesies tumbuhan
berkenaan sukar dihapuskan.
Di samping itu, ia akan mewujudkan persaingan di kalangan tanaman
dari segi pengambilan nutrien dan ruang yang akhirnya menyebabkan
kepupusan spesies asal.
Terdapat juga tumbuhan GMO yang boleh meracuni serangga penting,
terutamanya jenis serangga yang menolong proses pendebungaan. Saintis
juga telah menemui spesies bakteria yang memperoleh kod genetik yang
berasal daripada tumbuhan GMO. Menarik sekali, bakteria ini ditemui di
dalam usus serangga yang memakan tumbuhan GMO berkenaan. Sudah tentu
pemindahan bahan genetik yang tidak terkawal ini boleh menyebabkan suatu
malapetaka kepada ekosistem semula jadi dan kemusnahan biodiversti
flora dan fauna.
Mungkin hanya sejumlah kecil kod genetik yang terlibat semasa proses
pembuatan sesuatu GMO. Tetapi, sebarang perubahan genetik berpotensi
mengganggu fungsi gen yang lain. Sayur atau buah-buahan GMO yang
dihasilkan mungkin mempunyai rasa yang berlainan. Kepedasan cili mungkin
sudah tiada lagi, sekiranya gangguan tersebut memusnahkan kod genetik
yang bertanggungjawab mensintesis capsaicin, iaitu sejenis molekul yang
menyebabkan cili rasa pedas.
Mungkin juga tumbuhan baru GMO menghasilkan bahan yang boleh
menyebabkan masalah kesihatan seperti alahan dan sebagainya. Di samping
itu, perubahan genetik membawa kepada perubahan sifat menyebabkan
ketidakseimbangan di antara tanaman dan persekitaran tanah seperti
gangguan kepada proses simbiosis di antara akar tumbuhan dan bakteria
dalam tanah yang membekalkan unsur nitrogen. Gangguan pada keseimbangan
ini mengakibatkan sesuatu tanaman tidak berupaya mensintesis nutrien
yang dikehendaki.
Suatu jangka masa yang panjang mungkin diperlukan sebelum sesuatu
kesan negatif ke atas kesihatan manusia boleh dilihat akibat daripada
pengambilan makanan yang diperbuat daripada GMO. Mungkin juga kesan
berkenaan hanya berlaku pada individu yang mengambil makanan berkenaan
secara berterusan.
Amat merisaukan ramai pihak, di sebalik kecanggihan teknologi, tiada
satu pun teknik terkini yang boleh digunakan dengan jayanya bagi
mengesan dan mengesahkan implikasi GMO kepada kesihatan manusia. Setakat
ini, belum ada satu pun sebarang keputusan kajian saintifik terperinci
mengenai implikasi pengambilan makanan GMO ke atas kesihatan manusia.
Salah satu masalah yang paling ketara dalam dunia penyelidikan
kejuruteraan genetik ialah penggunaan bakteria dan lain-lain organisme
yang mempunyai daya tahan terhadap pelbagai jenis antibiotik. Bakteria
berkenaan amat diperlukan oleh penyelidik bagi membolehkan sesuatu gen
diklonkan. Sekiranya penyelidik berkenaan kurang prihatin terhadap tahap
keselamatan, bakteria berkenaan boleh terlepas dengan mudah kepada alam
sekitar yang sudah pun dipenuhi dengan pelbagai jenis bakteria.
Interaksi semula jadi di antara bakteria berkenaan mungkin
menyebabkan pembentukan suatu superbakteria yang tahan kepada apa jua
jenis antibiotik. Begitu juga dengan gen yang memberikan daya tahan
antibiotik yang berada pada tumbuhan GMO seperti sayuran dan
buah-buahan. Gen berkenaan boleh dipindahkan kepada bakteria yang berada
dalam usus apabila manusia memakan tumbuhan GMO berkenaan.
Bakteria berkenaan boleh membiak dengan cepat, merebak dan sukar
dikawal. Sekiranya bakteria berkenaan menyebabkan suatu wabak penyakit,
penggunaan apa jua jenis antibiotik sekalipun tidak akan memberi kesan
ke atas bakteria berkenaan.
Seluruh dunia telah menyuarakan kebimbangan ini. Oleh itu saintis
perlu menghindari penggunaan gen yang boleh menyebabkan sesuatu GMO
mendapat ketahanan terhadap sebarang antibiotik, terutamanya bagi GMO
yang digunakan sebagai sumber makanan. Kalau tidak, jangkitan bakteria
yang tidak boleh dirawat dengan antibiotik akan muncul dan ia boleh
menjadi salah satu daripada masalah kesihatan utama manusia di abad ini.
Tentu sekali implikasi penggunaan GMO ke atas ekonomi juga adalah
besar. Sebagai contoh sayur-sayuran organik adalah berharga tinggi dan
mempunyai pasaran yang luas. Istimewanya, bahan kimia dan GMO tidak
boleh digunakan bagi tujuan penghasilan tanaman berkenaan.
Hasil tanaman yang diperoleh melalui proses kacukan yang tidak
disengajakan dengan GMO juga tidak dibenarkan. Jika tidak, pensijilan
atau pengiktirafan tidak akan diberikan oleh badan tertentu kepada hasil
tanaman ladang organik berkenaan. Sudah tentu petani akan mengalami
kerugian yang besar kerana hasil tanaman berkenaan tidak boleh dijual
pada harga yang tinggi.
Satu lagi kemungkinan implikasi ekonomi ialah, spesies tanaman GMO
hanya boleh dihasilkan oleh organisasi yang mempunyai keupayaan dari
segi kewangan dan teknologi. Bagi mendapatkan pulangan pelaburan
daripada penyelidikan masing-masing, organisasi berkenaan akan
mendapatkan hak perundangan atau monopoli ke atas GMO yang dihasilkan
sama ada dalam bentuk paten atau lain-lain bentuk perlindungan hak milik
harta intelek.
Organisasi berkenaan boleh menghasilkan tanaman berkenaan pada
kuantiti yang banyak dan pada kos yang rendah. Keadaan ini menjadi suatu
ancaman kepada petani kecil yang tidak mampu bersaing dengan organisasi
berkenaan dan akhirnya petani kecil berkenaan boleh kehilangan punca
pendapatan.
Selain daripada itu, penggunaan tanaman GMO yang tahan kepada
serangga perosak dijangka akan mengurangkan penggunaan racun perosak.
Ini akan mengurangkan jualan dan pendapatan syarikat pengeluar. Sudah
tentu syarikat yang terlibat akan cuba menentang atau sekurang-kurangnya
melengahkan penggunaan tanaman GMO.
- PROF. MADYA DR. MOHD. AZMI MOHD. LILA ialah Pengarah Pusat
Pembangunan Perniagaan, Universiti Putra Malaysia (UPM). e-mel: azmi@
vet.upm.edu.my.
No comments:
Post a Comment